دژنراسيون ماکولا، تخريب لکه زرد

دژنراسیون ماکولا

دژنراسیون ماکولاي چشم یا تخريب لکه زرد یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی است که منجر به کوری می‌شود. این بیماری در افراد بالای 50 سال رواج دارد. درصد زنان مبتلا شده به دژنراسیون ماکولا نسبت به مردان بیشتر است، تنها به این دلیل که ميانگين عمر زنان بیشتر از مردان است.

به بخش مرکزی شبکیه چشم، ماکولا می‌گویند که حساس‌ترین منطقه در چشم است و دید مرکزی را ايجاد مي‌کند. ماکولا با داشتن عصب‌های بینایی متعدد اطلاعات بصری را جمع‌آوری می‌کند و به مغز می‌رساند. مغز با پردازش مجموعه پیام‌های دریافتی، تصویری سه بعدی با وضوح بالا و کیفیت مناسب مي‌سازد.

در بیماری دژنراسیون ماکولا بخش مرکزی شبکیه یا همان ماکولا آسیب می‌بیند و موجب تاری دید می‌شود. با این وجود به دلیل اینکه باقی نواحي شبکیه هنوز درست کار می‌کنند، دید جانبی حفظ می‌شود ولی به‌ اندازه دید مرکزی واضح نیست. اگر بیماری تشخیص داده نشود و پیشرفت کند این تاری افزایش یافته و در نهایت منجر به کوری چشم می‌شود.

مراحل دژنراسیون ماکولا و انواع آن

دژنراسیون ماکولا می‌تواند تا سه مرحله پیشرفت کند. این پیشرفت را نسبت به ‌اندازه پوشش خلفی قرنیه که در پشت شبکیه قرار دارد می‌سنجند. دژنراسیون ماکولا می‌تواند در یک یا هر دو چشم ایجاد شود و یا اینکه مرحله بیماری در یک چشم پیشرفته‌تر از چشم دیگر باشد.

• مرحله اولیه

در این مرحله فرد علائم خاصی را احساس نمی‌کند. اما یک متخصص چشم پزشک به راحتی می‌تواند با دیدن سایز متوسط پوشش خلفی قرنیه، آن را تشخیص دهد. به همین دلیل است که آزمون‌های منظم چشمی بسیار مهم هستند.

• مرحله ثانویه

هنگامی‌ که وضوح بینایی در فرد کم شود ماکولا در وضع ثانویه قرار دارد و اگر درمان نشود ممکن است به کوری ختم شود. در این مرحله رنگدانه‌های شبکیه دچار تغییرات اندکی می‌شوند و پوشش خلفی قرنیه از اندازه متوسط، بزرگ‌تر خواهد شد. این علائم تنها از طریق آزمون چشم قابل تشخیص هستند.

• مرحله پیشرفته

در این سطح از بیماری احتمال از دست دادن بینایی زیاد است. دژنراسیون ماکولای پیشرفته به دو نوع تقسیم می‌شود: 1. ماکولای خشک: بر اثر پیر و نازک شدن بافت ماکولا که در بخش مرکزی شبکیه قرار دارد و همچنین رسوب رنگ‌دانه‌ها در این بافت و یا ترکیب این دو عامل با هم، ماکولای خشک ایجاد می‌شود، که تاری دید را به همراه دارد، و در موارد شدیدتر موجب کوری می‌شود. حدود 90 درصد از بیماران مبتلا به دژنراسیون ماکولا در این گروه جای می‌گیرند. 2. ماکولای مرطوب: اين مرحله از ماکولا به دلیل رشد غیرطبیعی عروق خونی در زیر شبکیه به وجود می‌آید. این رگ‌های خونی ممکن است سبب نشت خون و مایع میان بافتی به زیر شبکیه و درنتیجه آسیب ماکولا شوند. تنها حدود 10 درصد از موارد ابتلا در این دسته گزارش شده‌اند.

راه‌های تشخیص دژنراسیون ماکولا

مراحل اولیه دژنراسیون ماکولا بدون علامت خاصی شروع می‌شود و فقط یک آزمون جامع چشم می‌تواند آن را به موقع تشخیص دهد. معاینه چشم می‌تواند شامل مراحل زیر باشد:

• آزمون آمادگی چشم: در این آزمون از نموداری استفاده می‌شود که پزشک به‌ وسیله آن می‌تواند وضوح دید شما را در فواصل مختلف اندازه بگیرد.
• آزمون چشم متسع شده: ابتدا پزشک متخصص چشم، با ریختن قطره درون چشم آن را بی‌حس کرده و با عدسی خاصی که باعث گسترش و عریض شدن مردمک می‌شود چشم را معاینه مي‌کند. در طي اين فرايند پزشک مي‌تواند رگ‌های خونی غیرطبیعی یا نشت رنگ‌دانه‌ها را تشخیص دهد.

عوامل تشدیدکننده احتمال ابتلا به ماکولا

• سن: خطرناکترین عامل برای ابتلا به دژنراسیون ماکولا افزایش سن است، که تحت کنترل انسان نیست و به‌طور طبیعی در هر فردی رخ می‌دهد.
• ژنتیک: افراد دارای سابقه خانوادگی در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
• نژاد: سفیدپوستان بیشتر از سایر نژادها، مانند نژاد آفریقایی-آمریکایی ممکن است مبتلا شوند.
• سیگار کشیدن: استعمال دخانیات از جمله سیگار ریسک مبتلا شدن به این بیماری را تا دو برابر افزایش می‌دهد.
• اضافه وزن و داشتن چربی‌های زائد در بدن بخصوص نواحی اطراف شکم.
• عدم کنترل بیماری‌های قلبی عروقی و یا فشارخون بالا.
• قرار گرفتن در مقابل اشعه ماورا بنفش خورشید به مدت طولانی و بدون محافظت چشم.
• دوربین بودن چشم.
• جنس مؤنث.

راه‌های پیشگیری از دژنراسیون ماکولا

• ورزش منظم
• رژیم غذایی سالم و غنی از سبزیجات و ویتامین‌ها و مواد معدنی
• دوری از مصرف دخانیات
• حفظ فشارخون و کلسترول در وضع طبیعی
• محافظت از چشم در برابر اشعه ماورا بنفش خورشید

تحقیقات نشان داده که با افزایش مصرف ویتامین‌هایی نظیر ويتامين اي و ث و بتاکاروتن‌ها می‌توان از تخریب ماکولا جلوگیری کرد.

مراحل درمان دژنراسیون ماکولا

در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری معرفی نشده است. اما راه‌های متعددی برای جلوگیری و کند کردن روند پیشرفت بیماری وجود دارد. این مراحل بسته به سطح پيشرفت بیماری متفاوت هستند.

• درمان دژنراسیون ماکولای اولیه: در این مرحله علائم خاصی از تاری دید وجود ندارد. اما بيمار می‌تواند با مصرف غذاهای غنی از ویتامین و مواد معدنی، سبزیجات برگ‌دار، ماهی و مواد غذایی حاوی امگا 3، ورزش منظم، دوری از مصرف دخانیات، جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد. در این مرحله ممکن است متخصص چشم آزمون چشم متسع شده را حداقل سالی یک‌بار برای بيمار تجویز کند تا بتوان بيماري را بهتر زير نظر گرفته و کنترل کرد.
• درمان دژنراسیون ماکولای ثانویه و پیشرفته:
  • تزریق ویزودین: این دارو با تزریق وریدی به بازوی فرد برای درمان ماکولای خیس انجام می‌شود. با حرکت این دارو به سمت چشم با استفاده از یک لیزر نوری و غیرحرارتی، دارو در چشم بیمار فعال‌ شده و سبب مسدود شدن و از بین رفتن عروق خونی که به طور غير طبيعي و زائد در شبکيه تشکيل شده‌اند، می‌شود.
  • جراحی لیزر: این مرحله وقتی تجویز می‌شود که رگ‌های خونی در یک منطقه خاص و محدود که دور از مرکز ماکولا است، تجمع کرده باشند. این لیزر تقریباً همان لیزری است که در تزریق ویزودین استفاده می‌شود اما به لیزر سرد معروف است که با استفاده از آن رگ‌های اضافی را تخریب می‌کنند. این روش عوارضی نیز دارد و ممکن است سبب تخریب سایر بافت‌های ماکولا و ایجاد نقاط تاریک در آن بشود.
  • تلسکوپ قابل جاگذاری: عدسی کوچکی روی شبکیه قرار می‌دهند که تصاویر را بزرگنمایی کرده و نسبت اندازه تصویر را به نقاط تاریک زیاد می‌کند و درنتیجه سبب کاهش تاری دید و وضوح بیشتر تصاویر می‌شود.

 هميشه سالم و تندرست باشيد. پونه‌سا