علائم سنگ کليه و راه درمان آن

سنگ کليه را بهتر بشناسيم

يکي از وظايف کليه‌ها، تصفيه کردن خون از مواد زايد مي‌باشد. اگر ميزان اين مواد زايد در خون زياد باشد، به صورت سنگ در کليه تجمع مي‌کنند. اين سنگ‌ها در ابتدا بسيار ريز هستند و معمولا با جريان ادرار از بدن خارج شوند.

گاهي اوقات به علت زياد بود مواد زايد و کم بودن مايعات بدن، اين سنگ‌ها خارج نشده و بيش از حد بزرگ مي‌شوند. سنگ‌هاي بزرگ با گير کردن در کليه، مجاري ادراري و يا مثانه، موجب درد مي‌شوند.

طبق تخمين‌ها در دنيا، 13 درصد مردان و 7 درصد زن‌ها، در طول عمر خود سنگ کليه را تجربه مي‌کنند. سنگ کليه بيماري خطرناکي نيست و تنها موجب ناراحتي بيمار مي‌شود.

علائم سنگ کليه

• بروز يک درد شديد و ناگهاني که شدت آن به صورت متناوب کم و زياد مي‌شود. اين درد مي‌تواند در نواحي پشت، شکم پهلو، نواحي تناسلي و يا بالاي کشاله ران باشد.

• تهوع و استفراغ.

• ادرار قرمز، صورتي يا قهوه‌اي.

• تکرر ادرار همراه با درد در حين ادرار کردن.

• ادرار کمتر از حد معمول.

• تب و لرز.

در صورت بروز علائم فوق، هر چه سريع‌تر به پزشک مراجعه کنيد.

در صورتي که درد بسيار شديد است به طوري که هيچ کاري نمي‌توانيد انجام دهيد فورا به اورژانس يا پزشک مراجعه کنيد. همچنين اگر درد توضيح داده شده، با استفراغ و يا تب و لرز همراه است و يا در ادرار خود خون ديده‌ايد.

دلايل بروز سنگ کليه

دليل مستقيم سنگ کليه، يکي وجود مواد کريستال ساز (مانند کلسيم، اسيد اوره و اگزالات) در ادرار بوده و ديگري، کمبود موادي که از تشکيل سنگ جلوگيري مي‌کنند. مواد کريستال ساز در بدن همه افراد وجود دارد ولي دليل اينکه چرا تنها در برخي انسان‌ها، سنگ ساز مي‌شوند به طور دقيق مشخص نيست. کما اينکه لزوما زياد بودن اين مواد موجب سنگ کليه نمي‌شود.

يک نکته قطعي که شانس سنگ کليه را زياد مي‌کند، کم بودن مايعات بدن مي‌باشد. کم نوشيدن آب عامل اصلي کم آبي بدن است. ورزش شديد و يا هواي گرم نيز به علت بيرون راندن آب از طريق تعريق، در ايجاد سنگ در کليه موثر هستند.

از ديگر عوامل ايجاد سنگ مي‌توان به عفونت‌هاي ادراري و کليوي مکرر نيز اشاره داشت.

درمان سنگ کليه

روش درمان سنگ کليه بستگي به سايز سنگ، مکان و نوع آن دارد. سنگ‌هاي کوچک (سايز کمتر از 6 ميلي‌متر) ممکن است بدون درمان خاصي همراه با جريان ادرار از بدن خارج شوند. در صورت وجود سنگ‌هاي کوچک، پزشک مصرف آب زياد را توصيه کرده و نيز در صورت صلاحديد، داروي تسکين درد تجويز مي‌نمايد.

ممکن است پزشک از بيمار بخواهد که سنگ دفع شده از راه ادرار خود را نگاه داشته و تحويل آزمايشگاه دهد. با اين کار ماده تشکيل دهنده سنگ به طور دقيق معلوم مي‌شود. با استفاده از اين اطلاعات، پزشک مي‌تواند داروهايي را براي تنظيم مواد معدني بدن و جلوگيري از تشکيل دوباره آن سنگ‌ها، تجويز کند.

سنگ‌هاي بزرگتر از 6 ميلي‌متر، معمولا نياز به اقدام پزشکي در مراکز درماني دارند. در زير روش‌هايي که براي حذف اين سنگها از کليه، مثانه و لوله‌هاي کليه، استفاده مي‌شوند شرح داده شده است:

•  ليتوتريپسي. در اين روش سنگ، از طريق موج‌هاي صوتي فرکانس بالا که از روي پوست به بدن منتقل شده و سنگ‌ها را خرد و ريز مي‌کند. سپس خرده‌هاي سنگ خود به خود با جريان ادرار خارج مي‌شود. اين روش برش و خون ريزي ندارد، کاملا غير تهاجمي بوده و معمولا کارساز است.

• سيستوسکوپي و يورتروسکوپي. در اين حالت پزشک با عبور دادن وسيله اي نازک و ميله‌اي شکل از مجراي ادرار، سنگي را که در حالب يا مثانه قرار دارد، شکسته و خارج مي‌کند. اين روش همراه با بيهوشي بوده و معمولا کمتر از يک روز بستري نياز دارد.

• نفروليتوتومي از راه پوست. اگر دو روش فوق کارساز نباشند و يا سنگ خيلي بزرگ باشد (بيش از 2 سانتي‌متر) از اين راه استفاده مي‌شود. در اين روش با ايجاد برشي کوچک در بدن، يک لوله نازک وارد کليه شده و از طريق آن، پزشک، به طور مستقيم سنگ را ديده، آن را خرد کرده و خارج مي‌کند. اين روش نياز به بيهوشي و 2 الي 3 روز بستري دارد.

پيشگيري از سنگ کليه

پيشگيري از ايجاد سنگ کليه، با اصلاح سبک زندگي و بهبود سلامت عمومي بدن، محقق مي‌شود. موارد زير از نکاتي هستند که بايد براي جلوگيري از سنگ کليه رعايت کنيم:

• زياد نوشيدن آب، اولين اقدام مي‌باشد. رنگ ادرار بايد زرد روشن باشد و اگر مقداري تيره تر شد به نشانه مصرف آب ناکافي است. ميزان بهينه مصرف آب براي اين منظور 12 ليوان در روز است. لازم به ذکر است که ديگر نوشيدني‌ها مانند نوشابه، آب ميوه و قهوه و چاي، جاي آب را نخواهد گرفت. افراد ورزشکار و کساني که در هواي گرم فعاليت مي‌کنند به بيش از اين مقدار آب نياز دارند.

• مصرف کلسيم به ميزان کافي. گرچه کلسيم خود از مواد تشکيل دهنده سنگ کليه است ولي ارتباطي به کلسيم مصرفي فرد بيمار ندارد. نبايد به خاطر جلوگيري از سنگ، مصرف کلسيم خود را پايين بياوريم. حتي بايد گفت مصرف کم کلسيم، باعث افزايش اگزالات (که ماده‌اي سنگ ساز براي کليه است) مي‌شود.

• کاهش مصرف سديم (نمک). هر چه نمک بيشتري مصرف کنيم، کليه نياز به آب بيشتري براي دفع آن خواهد داشت و بنابراين بدن آب بيشتري از دست خواهد داد.

• کاهش مصرف مواد غذايي داراي اگزالات. شکلات، چاي، چغندر، اسفناج، ريواس، و بسياري از آجيل‌ها، مقادير زيادي اگزالات دارند.

• اجتناب از مصرف بيش از حد مکمل‌هاي ويتامين ث. بدن ويتامين ث اضافي را به اگزالات تبديل مي‌کند که موجب تشکيل سنگ مي‌شود.

• کاهش مصرف پروتئين‌هاي حيواني. مصرف زياد گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ وغذاهاي دريايي، با افزايش سطح اسيد اوره خون، شانس ابتلا به سنگ کليه را افزايش مي‌دهد.

• افزايش مصرف سبزيجات. مصرف سبزيجات، اسيد بدن را کاهش داده و ريسک ايجاد سنگ را کاهش مي‌دهد.

• مصرف مرکبات. ميوه‌هايي چون ليمو، پرتقال و گريپ فروت، در جلوگيري از ايجاد سنگ کليه مفيد هستند.

• مصرف لبنيات حيواني گرچه اسيد اوره را افزايش مي‌دهد ولي براي جذب کلسيم ضروري هستند. علاوه بر لبنيات، بادام، کلم، لوبيا و سبزيجات سبز تيره از منابع خوب کلسيم هستند. فرد مستعد سنگ کليه بايد اين مواد را در برنامه غذايي خود بگنجاند.

هميشه سالم و تندرست باشيد. پونه‌سا