چگونه بفهميم ديسک کمر داريم

ديسک کمر نام مفاصل ديسکي شکل بين مهره‌هاي ستون فقرات در ناحيه کمر مي‌باشد. اين ديسک‌ها از يک لايه ضخيم لاستيک مانند بيروني، و يک لايه ژله مانند دروني تشکيل شده‌اند.

کار اين ديسک‌ها در درجه اول ايجاد امکان خم شدن ستون فقرات در جهات مختلف مي‌باشد. وظيفه دوم ديسک‌ها جذب فشارهاي وارده به ستون فقرات است. فشارهايي که در حين هر گونه فعاليتي مانند دويدن، نشستن، پريدن و به ويژه بلند کردن وزنه، به ستون فقرات وارد مي‌شود.

اگر به هر دليلي، لايه بيروني ديسک پاره شود، لايه ژله مانند دروني از جاي خود بيرون آمده و بر روي عصب‌هاي نخاعي که از کنار ديسک‌ها و مهره‌ها عبور مي‌کنند، فشار وارد مي‌کند. اين فشار اغلب موجب درد آزار دهنده‌اي براي بيمار خواهد شد.

بنابراين منظور از بيماري ديسک کمر، بيرون زدگي يا فتق ديسک کمر و يا پارگي ديسک مي‌باشد. اين بيماري اغلب قابل درمان است.

علائم بيرون زدگي ديسک کمر

شدت علائم بيرون زدگي (پارگي) ديسک کمر، بستگي به ميزان بيرون زدگي و مکان دقيق آن دارد. اگر ميزان بيرون زدگي، کم باشد ممکن است هيچ تماسي با عصب‌ها نداشته باشد. در اين حالت بيمار يا دردي حس نمي‌کند يا درد اندکي در ناحيه کمر خواهد داشت. البته هر کمر دردي به معناي بيرون زدگي ديسک نيست.

در صورتي که ميزان بيرون زدگي به حدي باشد که بر روي عصب‌ها فشار وارد کرده باشد، علائم زير وجود خواهد داشت:

• درد

• بي حسي

• ضعف عضلاني

• سوزن سوزن شدن

• سوزش

علائم فوق معمولا از ناحيه پاييني کمر تا سر انگشتان پاها انتشار مي‌يابند. اين مساله به آن دليل است که عصب‌هاي مجاور ديسک‌هاي کمر، از پاها عبور کرده و به انگشتان پا ختم مي‌شوند. اندام تناسلي نيز ممکن است تحت تاثير اين علائم قرار بگيرند.

در اغلب اين موارد، علائم گفته شده در يک سمت بدن بيشتر از ديگري است. درد نيز به حالت تير کشيدن مي‌باشد. معمولا ايستادن، راه رفتن و يا نشستن شدت درد را افزايش مي‌دهد.

در صورت وجود هر کدام از علائم فوق، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمائيد.

دلائل بيرون زدگي ديسک کمر

عوامل مختلفي ممکن است موجب فتق يا بيرون زدگي ديسک بشوند که در ادامه به آن اشاره مي‌کنيم:

• آسيب به ستون فقرات. ضربات و فشارهاي شديد و ناگهاني بر روي ستون فقرات ممکن است منجر به پارگي و بيرون زدگي ديسک کمر بشود. افتادن از ارتفاع، نشسته زمين خوردن و بلند کردن وزنه‌هاي سنگين از جمله اين فشارهاست.

• فشارهاي مداوم و تکرار شونده. نشستن زياد، و يا بلند کردن وزنه به دفعات، مي‌تواند باعث پارگي‌هاي کوچک در ديواره بيروني ديسک بشود. در نهايت ممکن است اين پارگي‌هاي کوچک منجر به بيرون زدگي کامل يک يا چند ديسک بشود.

• وزن زياد. ستون فقرات بخش زيادي از وزن بدن را تحمل مي‌کند. اضافه وزن زياد به خصوص شکم بزرگ، فشار زيادي به ديسک‌هاي کمر وارد مي‌کند که در بلند مدت مي‌تواند منجر به آسيب ديسک کمر بشود.

• مصرف تنباکو. سيگار کشيدن در عمل خونرساني به مفاصل و تغذيه مناسب آنها، اختلال ايجاد مي‌کند. اين مساله در بلند مدت موجب تخريب و آسيب پذير شدن ديسک‌هاي و ديگر مفاصل مي‌شود.

• بالارفتن سن. بالا رفتن سن به خودي خود منجر به فتق ديسک نمي‌شود. گرچه بر اثر فرايند پيري سلول‌هاي بدن و مفاصل، ديسک‌هاي کمر نيز ضعيف‌تر و حساس‌تر شده و احتمال بيرون زدگي را افزايش مي‌دهد.

درمان بيرون زدگي ديسک کمر

در صورتي که پزشک تشخيص بيرون زدگي ديسک کمر را بدهد، براي مدت معيني از درمان‌هاي محافظه کارانه استفاده خواهد کرد. اين نوع درمان ترکيبي از موارد زير مي‌باشد:

• قرص‌هاي مسکن و ضد التهاب.

• درمان فيزيکي (فيزيوتراپي). در طي جلسات فيزيوتراپي، با استفاده از تحريکات الکتريکي، ماساژ درماني و انجام تمرينات ورزشي مناسب، عضلات ستون فقرات تقويت شده و درد نيز کاهش مي‌بابد.

اگر بيرون زدگي شديد باشد، ممکن است درمان‌هاي فوق پاسخگو نباشند. در اين حالت پزشک متخصص جراحي را پيشنهاد خواهد کرد. در طي جراحي، پزشک با ايجاد يک برش در ناحيه کمر، نواحي زائد و بيرون زده ديسک آسيب ديده را برداشته و عصب مجاور آن را آزاد مي‌کند. عمل جراحي، در درمان بيرون زدگي ديسک کمر بسيار موثر است.

بعد از درمان ديسک بيرون زده (فارغ از روش درمان)، احتمال آسيب دوباره آن وجود دارد. بنابراين بيمار بايد با رعايت يک سري نکات که در بند بعد اشاره مي‌شود، از اين اتفاق جلوگيري کند.

پيشگيري از بيرون زدگي ديسک کمر با اصلاح سبک زندگي

براي دچار نشدن به درد کمر و مشکل ديسک يا جلوگيري از عود مجدد آن، رعايت چند اصل ساده ضروري است. در ادامه به اين چند اصل  اشاره مي‌کنيم:

• ورزش. انجام ورزش‌هاي هوازي و تقويتي با بهبود عملکرد عضلات ستون فقرات، در محافظت از ديسک‌ها و مهره‌هاي کمر اثر زيادي دارد.

• اجتناب از نشستن زياد. زياد نشستن علاوه بر فشار ناموزون به ستون فقرات، موجب تضعيف عضلات حمايت کننده ديسک‌ها و مهره‌ها مي‌شود. از رانندگي بي وقفه و پشت ميز نشستن‌هاي طولاني بپرهيزيد. در هر ساعت از کار خود، چند دقيقه را به قدم زدن اختصاص دهيد.

• اجتناب از بلند کردن وزنه‌هاي سنگين و نا متعارف. در صورتي که نياز به بلند کردن وزنه‌اي سنگين داريد، حتما به شيوه اصولي ( با خم کردن زانوها، صاف نگاه داشتن کمر و پشت و استفاده از تکيه گاه) اين کار را انجام دهيد. خم کردن زانوها مقدار زيادي از فشار وارده به ستون فقرات را کاهش مي‌دهد.

• کم کردن وزن. چاقي و داشتن شکمي بزرگ، براي سلامت ستون فقرات به خصوص ديسک‌هاي کمر به شدت مضر است.

• تغذيه سالم. اجتناب از غذاهاي چرب و پر کالري (جهت کاهش وزن) و استفاده از غذاهاي مفيد براي سلامت مفاصل (لبنيات، سبزيجات، ماهي و ميوه).

• ترک سيگار.

هميشه سلامت و تندرست باشيد. پونه‌سا