افزودنیهای غذایی یکی از اصلیترین مواد در رژیمهای غذايي عمده کشورهای دنياست. تحقیقات جدید نشان میدهد که استفاده از عامل ضد کپک یا ضد قارچ باعث تغییر در متابولیسم قند و مقاومت به انسولین در موشها و انسان میشود.
دیابت نوع 2 و چاقی در جهان به سطح اپیدمی رسیده است؛ تقریبا 40 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده در وضعیت چاقی قرار دارند و تا سال 2015، 9.4 درصد از آنها مبتلا به دیابت میشوند.
خوردن رژیمهای غذایی کشورهاي توسعه يافته، که شامل غذاهای فرآوری شده، قند و چربی زیاد است میتواند عامل خطری برای چاقی و دیابت نوع 2 باشد.
اجتناب از غذاهای فرآوری شده در واقع آسان نیست. نگهدارندهها، غذای ما را برای مدت طولانی تازه نگه میدارند و البته در مناطق مختلفی مخفیانه استفاده میشوند. پروپیونات (propionate) یکی از این مواد شیمیایی ضد قارچ بوده که یکی از اسیدهای چرب زنجیرۀ کوتاه است. اين ماده توسط باکتریها در روده انسان به طور طبیعی تولید میشود.
نام دیگر پروپیونات، E282 است که به عنوان یک نگهدارنده و افزودنی مواد غذایی رایج در نان و سایر غذاهای پخته شده به کارمیرود. اين ماده ممکن است به بسیاری از غذاها از جمله غلات صبحانه (گندم و ذرت)، دسرهای حاوی تخممرغ و لبنیات، سوسیس، پنیر فرآوری شده و نوشیدنیهای ورزشی اضافه شود.
مطالعه اثرات پروپیونات در موش و انسان توسط محققان دانشکده بهداشت عمومی تیاچچان هاروارد در شهر بوستون ایالت ماساچوست، موجب شگفتی محققين شد. این گروه اخیرا یافتههای خود را در مجله علوم پزشکی منتشر کرده است .
امروزه اسیدهای چرب متصل با پروتئین (FABP4) مورد توجه است و محققان بر این عقیده هستند که نقش متابولیسم قند و چربی را بازی میکنند. برای بررسی ارتباط بین پروپیونات و FABP4، محققان به موشهای سالم که چاق نبودند یک دوز از مواد نگهدارنده دادند. تیم متوجه شد در موشها، سطح قند خون افزایش مییابد (اين اتفاق پيش از اين در سگها نيز ديده شده است.)
محققان با اندازه گیری میزان افزایش یافته نوراپی نفرین، و هورمونهای گلوکاگون و FABP4 دریافتند که پروپیونات سیستم عصبی سمپاتیک را فعال میکند. این افزایش هورمونها موجب تولید میزان بالای گلوکز توسط کبدشده ، که به نوبه خود موجب افزایش سطح بالای انسولین در خون میشود.
در حالت عادی، این هورمونها در طی روز برای محافظت در برابر کاهش خطرناک قند خون عمل میکنند. در این مورد، آنها بدون هیچ دلیلی موجب افزایش قند خون میشوند.
موشها پس از چندین هفته با رژیم غذایی دوز کم از 0.15 تا 0.3 درصد پروپیونات تغذیه شدند. این معادل همان رژیم غذايي مرسوم کشورهاي توسعه يافته است.
در نتیجه، موشها دارای سطوح بالای گلوکاگون و FABP4 سطوح بالای انسولین خون و مقاومت به انسولین (یکی از مشخصههای دیابت نوع 2) بودند. آنها همچنین در مقایسه با موشهایی که رژیم غذایی استاندارد دریافت میکردند، وزن بیشتری با افزایش قابل توجهی در توده چربی داشتند.
در مرحله بعدی، محققان، 14 فرد داوطلب و سالم که چاق نبودند استخدام کردند. شرکت کنندگان مطالعه یک وعده غذایی حاوی 500 کالری ترکیب شده با پروپیونات، در قالب 1 گرم پروپیونات کلسیم و یا دارونما مصرف کردند. نویسندگان این مطالعه توضیح دادند که این دوز پروپیونات (1 گرم) معادل 0.3 درصد میزان مصرف معمولی هر فرد هنگام مصرف یک وعده غذایی بر اساس فرآوردههای غذایی است. پس از 2 هفته، همان شرکت کنندگان بازگشتند و گروهها عوض شد، به این معنی که داوطلبانی که در گروه دارونما قرارداشتند با افرادی که در گروه دوم یعنی غذای حاوی پروپیونات قرار داشتند، جا به جا شدند.
همانند موشها، شرکت کنندگان در مطالعه، افزایش میزان نوراپینفرین، گلوکاگون و FABP4، افزایش سطح انسولین خون و کاهش حساسیت به انسولین را تجربه کردند.
سرپرست تيم تحقيقاتي اظهار داشت این موضوع موجب شگفتی ما شد که حتی اضافه شدن مقدار کمی از پروپیونات به رژیم غذایی انسان، موجب اثرات قابل توجهی بر سطح سیستمیک هورمونهای کلیدی مانند FABP4 میشود. سرانجام، تیم تحقیقاتی با تجزیه و تحلیل اطلاعات 160 نفر از متقاضیان شرکت کننده در یک پژوهش کارآزمایی بالینی تصادفی با رژیم غذایی حاوی پروپیونات به بررسی ارتباط سطح پروپیونات و کاهش وزن پرداختند. در ابتدای این مطالعه، تیم بین میزان پروپیونات و مقاومت به انسولین ارتباطی پیدا کرد. پس از 6 ماه بررسی، سطوح پایین پروپیونات ارتباطی معناداری با بهبودی در مقاومت به انسولین نشان داد.
به علت محدودیت در مطالعات محققين قادر به نشان دادن رابطه علت و معلولي مصرف پروپیونات بر چاقی و دیابت نوع 2 نبودند. این تیم همچنین اثرات دراز مدت مصرف مزمن و دوز پائین سطح پروپیونات در انسان را مطالعه نکرده است.
از دکتر سرپرست اين تحقيق پرسیده شد که آیا توصیه میکند مردم از پروپیونات در رژیم غذایی خود اجتناب کنند؟ او توضیح داد: براساس یک مطالعه نمیتوان نظر قطعی داشت، بنابراین فعلا چنین توصیههایی نداریم. تحقیقات ما باید به عنوان یک اصل اثبات کننده برای دخالت پروپیونات در متابولیسم طبیعی ادامه داشته باشد، اما بیشتر اطلاعات در موشها به دست آمده و ما باید هنگام انتقال این یافتهها به انسان مراقب باشیم.
وي توضیح داد که یافتههایمان را مانند یک قطعه پازل میبینیم. در عین حال، با تمرکز بر اینکه چگونه مواد نگهدارنده، شیرین کنندههای مصنوعی و سایر مواد ممکن است بر متابولیسم ما تاثیر بگذارند، تلاشهای پژوهشی تیم همچنان ادامه دارد. به نظر ما با توجه به میزان اپیدمی چاقی و دیابت، اثرات متابولیکی درازمدت بسیاری از عوامل محیطی که طی چند دهه گذشته تغییر کرده اند، هم برای اثرات مضر و هم مفید آنها نیازمند بررسی گسترده هستند.
هميشه شاد و تندرست باشيد. پونهسا
آخرین بروزرسانی در 1398/03/02-16:15