در ۹۳ درصد از داروها مواد حساسیت زای بالقوه وجود دارند

نتایج بدست آمده از یک مطالعه اخیر نشان می‌دهد که بسیاری از ترکیبات دارویی، که مردم آنها را غیر فعال می‌دانند، در حقیقت باعث ایجاد مشکلاتی در سلامتی مصرف کنندگان می‌شود. اغلب علاوه بر مواد فعال، ترکیبات دیگری هم در ساخت داروها به کار می‌رود. تولیدکنندگان به دلایل مختلفی از جمله به منظور جذب بهتر، تثبیت ترکیب دارو یا بهبود ظاهر دارو و مزه آن، این مواد غیر فعال را به دارو ها اضافه می‌کنند.

گرچه افزودنی‌هایی نظیر فروکتوز و لاکتوز برای بسیاری از مردم مشکلی ایجاد نمی‌کند اما در برخی مصرف ‌کنندگان منجر به بروز مشکلاتي می‌شوند.

اخیرا گروهی از محققان موسسه فناوری ماساچوست در دانشگاه کمبریج و و بریگام و بیمارستان زنان در بوستون، تصمیم گرفتند که بر روی این افزودنی‌ها تحقیقاتی انجام دهند. آنها می‌خواستند بفهمند که آیا این افزودنی‌ها اثری بر سلامتی مردم دارد یا خیر؟

یک واکنش ناخواسته

Giovanni Traverso، نویسنده ارشد این مقاله، پنج سال است که روی این موضوع مطالعه می‌کند. دليل علاقه او به این زمینه، تجربه‌ای بود که او از درمان یکی از بیماران‌اش که مبتلا به بیماری سلیاک بود به دست آورد. ماجرا از اینجا شروع شد که او داروی ضد اسید معده معروفی به نام امپرازول را برای یکی از بیمارانش تجویز کرد. دارویی که بسیاری از مردم آن را به خوبی تحمل می‌کنند اما بیمار او نسبت به آن مقاوم بود و پاسخ ضعیفی به آن نشان داد و یک هفته بعد از مصرف آن احساس بیماری می‌کرد.

Traverso بعد از پیگیری‌های بیشتر متوجه شد که داروی مورد استفاده بیمارش ترکیباتی مثل محصولات گندم، که احتمالا گلوتن هم جزو آنهاست، را دارد که برای بیماری بیمار او مضر بود. او می‌گوید: "این موضوع من را عمیقا متوجه آن کرد که چقدر راجع به داروها و عوارض سوء آنها کم می‌دانیم. تصور من این است که برآوردهای فوق العاده کمی درمورد تاثیرات بالقوه ترکیبات غیر فعال داروها وجود دارد."

ما واقعا نمی‌دانیم نمونه مشابه این واکنش‌ها چقدر در جامعه در حال رخداد است.

Daniel Reker یکی از نویسندگان اصلی مقاله می گوید: "گرچه وجود مقادیر کمی لاکتوز، فروکتوز یا نشاسته در دارو برای بسیاری از بیماران مشکلی ایجاد نمی‌کند اما همین مقدار کم در گروهی، که اطلاع دقیقی از تعداد آن‌ها نداریم، که به این مواد غیر فعال حساسيت نشان می‌دهند باعث تشدید علائم بیماری آن‌ها می‌شود."

ترکیبات مخفی

دوز دارو و ترکیب فعال آن مورد دقت پزشکی است که دارو را تجویز می‌کند. اما او اغلب به ترکیبات غیر فعال آن توجهی ندارد.

بنا به تفاوت تولیدکنندگان حتی دو دارو با دوز و مواد فعال مشابه می‌توانند ترکیبات مختلفی داشته باشند. برای مثال در این مطالعه از ۴۳ شرکت مختلف نام برده شده که ۱۴۰ نوع فرمول دارویی مختلف برای لووتیروکسین، دارویی برای درمان کم کاری تیروئید، تولید می‌کنند.

اگرچه تولیدکنندگان لیست مواد تشکیل دهنده را روی جعبه دارو حک می‌کنند اما همیشه از نام ترکیب نمی‌توان به وجود ماده حساسیت‌زا در آن پی برد. برای مثال در مورد داروی همین بیمار، امپرازول، روی جعبه دارو برچسبی که نشان از وجود مشتقات گندم نظیر گلوتن باشد، وجود نداشت.

برای بسیاری از مردم تنها دوز کمی از دارو تجویز می‌شود اما بیمارانی که دوز بیشتری مصرف می‌کنند مثلا افراد مسن به طبع، مقادیر بیشتری ترکیبات غیر فعال را وارد بدن خود می‌کنند. در این مقاله آمده است: بیماری که روزانه ده نسخه دارویی مصرف می‌کند به طور متوسط ۲۸ گرم ماده غیر فعال وارد بدن او می‌شود.

اطلاعات کم پزشکان متخصص در این باره محققین را بر آن داشت تا این شکاف علمی را پر کنند. در این مطالعه، نمونه‌های مشابه واکنش‌های آلرژیک به مواد غیر فعال در داروها در مجلات پزشکی به دقت مورد مطالعه قرار گرفت. محققين، پایگاه اطلاعاتی پيلاکس که متعلق به کتابخانه ملی پزشکی آمريکا مي‌باشد را نیز به طور کامل جستجو کردند. این پایگاه اطلاعات کاملی از مواد تشکیل دهنده تمام داروهای قابل فروش در ایالات متحده، اعم از قابل فروش با نسخه یا بدون نیاز به آن، را در خود جا داده است.

یافته‌ها حاکی از آن بود که در اغلب موارد، نصف بیشتر هر دارو از مواد غیر فعال تشکیل شده است که این مقدار در برخی دارو ها حتی تا 99% نیز می‌رسد.

همچنین گزارشی مبنی بر وجود مواد حساسیت زایی نظیر لاکتوز، رنگ‌ها و روغن بادام زمینی در 93% داروها و نيز گلوتن، که برخی افراد نسبت به آن حساسیت نشان می‌دهند، در تمام آنها در این مقاله وجود دارد. همچنین در ساخت بیش از نصف داروها شکر FODMP، که باعث تشدید مشکلات گوارشی بیماران سندرم روده تحريک پذير می‌شود، به کار می‌رود.

اگرچه برچسب هشدار مبنی بر وجود روغن بادام زمینی، روی جعبه دارو حک می‌شود اما این برچسب ها برای بقیه مواد حساسیت‌زا وجود ندارند و حتی با فرض اینکه کسی بتواند ماده حساسیت‌زا را در قرص خود شناسایی کند، تضمینی نیست که داروی دیگری عاری از آن ماده بتواند پیدا کند.

نگاهی به آینده

نویسندگان این مقاله امیدوارند یافته‌هایشان به افزایش آگاهی‌ها در این زمینه کمک کند. گفتنی است افزایش نرخ بروز حساسیت در جهان به اهمیت انجام مطالعاتی از این دست می‌افزاید.

این محققین بر این باورند که در آینده با وضع قوانین جدید، شرکت‌های دارویی موظف به ارایه اطلاعاتی مفصل از مواد غیر فعال داروهای تولیدی‌شان خواهند شد. همچنین امیدوارند که شرکت‌های دارویی بتوانند داروهای "عاری از مواد حساسیت زا" را برای افرادی که به مواد خاصی عدم تحمل نشان می‌دهند و یا آلرژی دارند، تولید کنند.

در حال حاضر محققین به دنبال ادامه تحقیقات به منظور کسب دید جامع تری از این موضوع و خواستار ایجاد دید بالینی شفاف‌تر از چگونگی تاثیر داروهایی با مقادیر اندک لاکتوز بر مصرف کنندگان دچار عدم تحمل لاکتوز هستند. اهمیت این مساله از آن جهت است که اگرچه "بیماری عدم تحمل" شدت کمتری نسبت به آلرژی دارد اما به نسبت بسیار شایع‌تر است و تعداد بیشتری به آن مبتلا هستند.

 هميشه سلامت و تندرست باشيد. پونه‌سا