يک سوال مهم در مورد فشار خون وجود دارد که آیا همچنان يک ارتباط جسمی-روانی در این بیماری ديده ميشود يا خير؟ بله، چنين ارتباطي وجود دارد اما نه به صورتی که اغلب مردم تصور میکنند!
ارتباط میان بدن و جسم موضوع بسیاری از تحقیقات علمی و جستجوهای عموم بودهاست، به طور ويژه، مداخلات جسمی-روانی برای پیشگیری یا درمان بیماریهایی نظیر فشار خون بالا. در طول دههها میلیونها دلار از سوی موسسات سلامت برای هزاران مطالعه هزینه شدهاست. حالا وقتش شده که بپرسیم این حجم زیاد مطالعات چه چیزی در مورد تشخیص یا درمان فشار خون بالا به ما آموخته؟
به طور قطع در اکثر مواقع، عوامل ژنتیکی و شیوه زندگی (رژیم غذایی، وزن، مصرف نمک و ورزش نکردن)، علل اصلی ایجاد فشار خون بالا هستند. براساس تحقیقات علمی، 40 درصد موارد فشار خون بالا مرتبط با ژنتیک و 40 تا 50 درصد مرتبط با شیوه زندگی و عادات روزمره هستند. در برخي افراد رژیم غذایی سالم و ورزش منجر به کاهش فشار خون میشوند. در برخي منجر به طبیعی شدن فشار خون، و در بسیاری از افراد نيز بیتاثیر هستند که یا به دلیل مسائل ژنتیکی بوده و یا پایبندی ناکافی این افراد به عادات زندگی سالم.
اینجاست که دارو وارد عمل میشود و در واقع هم عمده افراد داراي فشار خون بالا در حال مصرف دارو هستند. پس نقش عوامل روانی و عصبي کجاست؟ مطالعات نشان داده، علل روانی نقش ویژهای در بروز بیماری ندارند اما در 10 تا 15 درصد موارد بیماری دخیل هستند. سوال اصلی اینجاست که ماهیت این ارتباط جسم و روان چیست؟
بسیاری بر این باورند و هزاران مطالعه در تلاش برای اثبات این موضوع هستند که استرس، اضطراب و خشم منجر به ایجاد بیماری فشار خون بالا میگردد. برخي محققين معتقد بودند که اين محرکهای روانی به طور مداوم فشار خون ما را بالا و بالاتر میبرند و در نهایت موجب اثرات عروقی پایدار و بیماری فشار خون عصبي میگردند. استنباطی که از این اعتقاد میشود این است که با آرامسازی ذهن و روشهای کم کردن استرس میتوان از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد. اما نیم قرن مطالعه قادر به اثبات هیچکدام از این موضوعات نبودهاست!
بله گاهی مطالعهای ارتباطی پیدا کرده اما اکثر آنها موفق نشدند. در واقع نتیجه سالها مطالعه نتوانسته ارتباطی میان عوامل روانی با بروز فشار خون بالا و یا نقش کاهش استرس در درمان این بیماری بیابد. بله، افسردگی، پرخاشگری، اضطراب و عصبي شدن با بیماری عروق کرونری قلب مرتبط هستند، اما نقشی در بالابردن فشار خون ندارند. اگر استرس در بروز فشار خون بالا نقشی میداشت، استرس شغلی در صدر علل قرار میگرفت. اما ارتباط محکمي بین این دو اثبات نشدهاست.
استرس به طور غیر مستقیم با سوء مصرف الکل و زیادهروی در خوردن غذا و افزایش وزن میتواند در فشار خون بالا، موثر باشد اما به خودی خود علت مستقیم نیست.
اما اگر استرس، خشم و اضطراب علت بالارفتن فشار خون نیست، چرا اغلب مردم معتقدند که اين چنين هست. دو علت اصلی: شکی نیست که در آن لحظه، به صورت گذرا فشار خون بالاتر خواهد رفت. نه تنها در افراد مبتلا بلکه در همه ما. اگر مضطرب باشیم، فشار خون ما به صورت موقت بالا خواهد رفت اما به این اتفاق بیماری فشار خون بالا گفته نمیشود و منجر به این بیماری هم نخواهد شد. از طرفي ديگر، تکنیکهای آرامسازی ذهن، بیوفیدبک و غیره نيز، فشار خون را پایین میآورند ولی تنها به صورت موقت بوده و درمان فشار خون محسوب نميشوند.
دوم اینکه اگر در زمان اضطراب به پزشک مراجعه کنید و فشار خون شما اندازهگیری شود، بالا خواهد بود که به اشتباه تشخیص فشار خون بالا گذاشته میشود و منجر به این عقیده اشتباه که اضطراب موجب ابتلا به بیماری میشود در حالیکه تنها اثری موقت دارد. در این بیماران اندازهگیری فشار خون در منزل جهت تشخیص میزان واقعی فشار خون ضروری است.
پس اگر استرس، اضطراب و خشم علت بروز فشار خون بالا نیستند، آیا همچنان ارتباطي بين جسم و روان و فشار خون وجود دارد؟ بله کاملا. اما این ارتباط با چیزی که مردم معتقدند تفاوت زیادی دارد و باید مشخص شود که فشار خون شما به واسطه وضعیت روحیتان بالا رفته و اگر اینطور باشد، درمان فشار خون عصبي ، بايد با تجويز و داروی متفاوتی انجام شود.
بله، خشم، استرس و اضطراب ما موجب بالارفتن فشار خون میشود اما منجر به بیماری فشار خون بالا نمیگردد. در عوض احساساتی که متوجه آنها نیستیم میتوانند منجر به فشار خون بالای پایدار شوند. بیماری که همیشه آرام، متعادل و پر انرژی است بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری است تا بیماری که نسبت به خشم، اضطراب و درد خود آگاهی دارد. این موضوع به ویژه در مورد بازماندگان تجاوز یا حوادث صدق میکند که به خوبی تطابق پیدا کرده و مشکل روانی خاصی ندارند و حتی حادثه اثر پایداری بر آنها نگذاشته است.
واژه روانشناسی که برای این برخورد با احساسات به کار میرود واپسرانی است: سرکوب احساسات برای ورود به ضمیر خودآگاه بدون اینکه حتی از انجام آن خبر داشتهباشیم. خیلی از بازماندگان حوادث، احساسات خود را به عقب میرانند، به پیش میروند و از لحاظ روانی مشکلی ندارند و در نتیجه به دنبال مشاوره روانی هم نیستند. این متفاوت از حالتی است که فرد آگاهانه احساساتی را که از آنها باخبر است سرکوب میکند یا با مشغولسازی ذهن خود با افکار دیگر از آنها پرهیز میکند. نکته مهم این است که بسیاری از این موارد واپسرانی، حتی اگر مرتبط با فشار خون بالا باشند، بیماری روانی نبوده و نوعی دفاع روانی محسوب میشود بهویژه اگر مدتهاست از مشکل میگذرد.
همه ما این واپسرانی افکار خود را انجام میدهیم و اگر قرار بود از تمامی احساسات خود باخبر باشیم، نمیتوانستیم زندگی کنیم. اما ارتباط با فشار خون در موارد واپسرانی احساسات ناشی از برخورد با حوادث و یا فشار ناخودآگاه ناشی از حفظ همیشگی رفتار آرام و متعادل بیشتر دیده میشود. تقریبا تمامی مطالعاتی که در زمینه ارتباط ذهن و روان با فشار خون بالا انجام شده بر روی خشم، عصبانیت و استرس متمرکز بوده است. بررسی مقالات نشان میدهد که این عوال موجب بروز بیماری نمیشوند. مطالعات کمتری در مورد نقش عواطف سرکوبشده انجام شده، به دلیل غیر قابل فهم بودن آن برای اغلب مردم.
براساس مطالعات به نظر میرسد افراد با فشار خون بالای شدید، نسبت به بیماران با فشار خون بالای خفیفتر، رویکرد دفاعی بيشتري در برابر احساسات دارند، بدون وجود تفاوت در میزان خشم و اضطراب. بیماران با سابقه تجاوز یا حادثه ناگوار حین کودکی، با احتمال کمتری به داورهای پایینآورنده فشار خون (دیورتیکها و مهارکننده گیرنده آنژیوتانسین) پاسخ میدهند. مهمترین نکته در اينجا، رویکرد صحیح نسبت به درمان براساس ارتباط ذهن و بدن برای بیماران با افزایش ناگهانی شدید و بدون توجیه فشار خون است.
واژه فشار خون عصبي بيشتر در چه کسانی بي معني محسوب ميشود؟ افرادي که فشار خون بالای خفیف دارند که به راحتی با دارو کنترل میشود. در اینجا ژنتیک (سابقه خانوادگی) و شیوه زندگی (رژیم غذایی، وزن، مصرف نمک و ورزش نکردن) بروز بیماری را توجیه میکند. بله، عواطف به صورت گهگاهی فشار خون را بالا میبرد و در بسیاری از بیماران، اضطراب در مطب پزشک منجر به تشخیص گمراه کننده میشود ولی با فشار خون بالای پایدار ارتباطی ندارد. خيلي از مطالعات نشان داده فرد مضطرب و عصبی مستعد ابتلا به بیماری فشار خون بالا نیست بلکه در اين افراد، بیشتر احتمال تشخیص و درمان اشتباه به علت فشار خون بالا در مطب پزشک وجود دارد و البته چنین فردی میتواند به علل عوامل ژنتیکی یا شیوه زندگی دچار فشار خون بالا گردد.
با اين حال عوامل مشخصی میتوانند در مورد ارتباط ذهن و بدن در این بیماری هشدار دهنده باشند:
شخصیت بیش از حد آرام و متعادل
سابقه حادثه ناگوار و تجاوز
الگوی متفاوت فشار خون: فشار خون شدید غیر قابل توجیه، فشار خون مقاوم (فشار خونی که به داروهای معمول پاسخ نمیدهد)، فشار خون ناپایدار یا ناگهانی (حملهای).
فهم این ارتباط ذهن و روان به شدت با درمان فشار خون بالا (انتخاب درمان مناسب و درمان غیردارویی) مرتبط است. در واقع درمان فشار خون بالاي عصبي، متفاوت از درمان معمول فشار خون ميباشد.اگر فشار خون شما مرتبط با وضعیت روحی شما باشد، به داروهای متفاوتی نسبت به حالت معمول جواب خواهد داد.
در اين بخش سه مکانيزم اصلی ایجاد بیماری و داروهایی که این مکانسیمها را هدف قرار میدهند صحبت ميکنيم. دارویی مناسب شماست که مکانيزم ایجاد بیماری در شما را هدف قرار دهد.
دیورتیکها (مانند هیدروکلروتیازید) و مهارکننده کانال کلیسم (Norvasc,Procardia)
مهارکننده آنزیم تبدیلکننده آنژیوتانسین، مانند لیزینوپریل و انالاپریل
مهارکننده گیرنده آنژیوتانسین مانند قرص ديووان
مهارکننده مستقیم رنین مانند قرص تکترنا
مهارکننده گیرنده بتا مانند قرص آتنولول
مسیری که تاثیر مغز بر فشار خون را تسهیل میکند.
مهارکننده گیرنده بتا مانند قرص آتنولول
مهارکننده گیرنده آلفا مانند قرص دوگزازوسین
آگونیست مرکزی آلفا مانند قرص کلونیدین
دو مکانيزم اول، سدیم/حجم و RAS مسئول ایجاد فشار خون بالا در تقریبا 85 درصد مبتلایان هستند و داروهایی که با این دو مکانيزم مقابله میکنند، موجب کنترل فشار خون در 85 درصد بیماران میگردند. مکانيزم سوم (سمپاتیک)، نقش برجستهای ندارد و نیازی به هدف قرار دادن ندارد و در 15 درصد موارد باقی مانده بیماری نقش دارد.
چه عاملی موجب فعالیت بیش از حد سیستم سمپاتیک میشود؟ محققان همچنان در حال مطالعه هستند اما رابطه ذهن و بدن را میتوان در این مبحث جای داد. در بیشتر موارد فشار خون بالای ناشی از فعالیت بیش از حد سمپاتیک و احساسات فروخورده، دخیل هستند. همانطور که احساساتی که قابل درک هستند و بروز میدهیم، با فعال کردن سمپاتیک موجب بالارفتن موقت فشار خون میشوند، احساسات سرکوبشده نیز زمینه تحریک طولانی مدت سمپاتیک و فشار خون بالای عصبي پایدار را فراهم مینمایند. به بیان دیگر عوامل روانی که از آنها با خبر نیستیم محرک اصلی سیستم سمپاتیک و بروز فشار خون بالاست، به همین دلیل است که مطالعات بیشتر بر روی احساسات قابل فهم متمرکز شده که تاکنون مفید هم نبوده است.
اگر شما در گروه 85 درصد بیماران با فشار خون خفیف تا متوسط قرار دارید، بخش عمدهای از آن به علت ژنتیک و عادات زندگی است و داروهایی که مکانیسمهای سدیم/حجم و RAS را نشانه میگیرند برای شما مفید خواهند بود. اگر شما در میان 15درصد باقیمانده هستید، به ویژه اگر فشار خون شما با داروهای نظیر دیورتیکها و ACEI و ARBکنترل نمیشود، احتمالا فشار خون بالای شما ناشی از سیستم سمپاتیک است و يا به عبارت سادهتر فشار خون بالاي عصبي داريد و بدن شما به داروهای ضد سمپاتیک بهتر پاسخ میدهند. هرچند تمامی مکانیزمها میتوانند با هم در ارتباط باشند و دارویی تجویز شود که هر 3 مکانيزم را تحت تاثیر قرار دهد.
چه داروهایی سیستم سمپاتیک را تحت تاثیر قرار میدهد؟ داروهای اصلی شامل بتابلوکرها، بلوککننده آلفا و آگونیست مرکزی آلفا هستند. بتابلوکرها مانند: (متوپرولول، کارودیلول، آتنولول)، در بعضی از بیماران به تنهایی میتوانند موثر باشند اما در بسیاری از بیماران لازم است در ترکیب با یک داروی آلفابلوکر (مانند دوگزازوسین) تجویز شود. آگونیستهای مرکزی آلفا (مانند کلونیدین) خیلی موثر هستند اما معمولا به علت عوارض جانبی مانند خستگی توصیه نمیشود.
آیا رواندرمانی یا سایر مداخلات روانشناسی نقشی در درمان فشار خون بالای عصبي دارد؟ نه لزوما. زیرا بیمارانی که به علت عوارض فروخورده خود دچار بیماری شدهاند و تحت فشار روانی واضحی نیستند، تمایلی به دریافت مشاوره یا درمان روانی ندارند. به همین دلیل است که ما کمتر شاهد انجام مطالعه پیرامون نقش تکنیکهای آرامسازی و رواندرمانی در درمان فشار خون هستیم. بهعلاوه با توجه به اینکه این عواطف فروخورده در زمینه یک حادثه ناگوار وجود دارد، بهتر است این هیولای خفته را بیدار نکنیم.
نويسنده اين مقاله معتقد است که این احساسات سرکوبشده عاملی مهم در بسیاری از مبتلایان فشار خون شدید یا مقاوم به درمان است. و تقريبا همیشه علت زمینهای در موارد غیرشایع بیماری و موارد حملهای فشار خون است. درمان ترکیبی شامل برخورد با حسی که سرکوب شده، ترکیب دارویی بتا/آلفا بلوکر، یک داروی ضد اضطراب و یا یک داروی ضد افسردگی از موثرترین گزینههای درمان فشار خون بالاي عصبي و رواني است. پس ارتباط بین ذهن و بدن در بیماری فشار خون بالا همچنان جای بحث دارد اما در 85 درصد مبتلایان به فشار خون بالای معمولی علت ایجاد کننده بیماری نیست و خشم، استرس و اضطرابی که تجربه میکنیم در بطن این ماجرا قرار ندارد.
منبع: هاف پست
هميشه سلامت و تندرست باشيد. پونهسا
آخرین بروزرسانی در 1398/09/15-20:20